Hepimizin günlük hayatında sıklıkla tükettiği patates ya da diğer bir deyişle Dünya Tarihini Değiştiren Bitki, aslında hayatımızda bildiğimizden çok daha önemli bir yer tutuyor. Anadolu’da yeni sayabileceğimiz dönemde 1850 yıllarında tanıştığımız patatesin tarih yolculuğu çok eskilere dayanıyor. Güney Amerika’daki And Dağları’nın Bolivya ve Peru vadilerinde ilk kez M.Ö 8000’li yıllarda yetişen patates daha sonra dünyaya yayılmıştır. Dünya çapında en çok yetiştirilen 5. ekin olan patatesin Eski Dünya’ya ( Avrupa, Asya, Afrika ) yolculuk hikayesi Kolomb Değişimi ile 15. yüzyıla kadar dayanıyor.
Kolomb Değişimi, Cenevizli Kristof Kolomb’un 15-16.yüzyıllardaki Eski Dünya’dan ve Amerika kıtaları arasında yaptığı seyahatta bitkilerin, kültürlerinin, hastalıkların ve fikirlerin değiş tokuşuna verilen genel isimdir. Bu Kolomb Değişimi kapsamında Amerika kıtasından Avrupa’ya patates,biber , hindi,domates gibi besinler gelirken Avrupa kıtasından da Amerika’ya zeytin, muz ve hastalıkların aktarımı yapılmıştır.
Coğrafi Keşifler döneminde İspanyollarca Amerika kıtasından Eski Dünya’ya ( Avrupa, Asya, Afrika ) getirilen patates ile nüfus artışında ve şehirleşmede büyüme meydana gelmiştir. Zengin besin değerlerine sahip olan patates, hem halkın temel gıda ihtiyaçlarını sağlamıştır hem de yetiştirmesi kolay, verimli bir tarım ürünü olduğu için aileleri ekonomik kalkınma anlamında olumlu yönde etkilemiştir. Avrupa’nın soğuk geçen mevsimleri yüzünden çoğu ekinin yetişmesi zordur ama patatesin dayanıklı yapısı sayesinde İrlanda’nın karakışında bile yetiştirilmiştir. Patatesten önce Avrupa’da tüketilen popüler yiyecekler tahıl, yulaf ezmeleri gibi besin değeri açısından zayıf ve de yetiştirilmesi patatese kıyasla daha zor olan ekinlerdir. Bu yüzden de insanların yaşam kalitesi düşüktü, patatesin tüketilmeye başlanmasıyla insanların yaşam kalitesinde artış olmuştur. Hatta patates sonrası Eski Dünya’da( Avrupa, Asya, Afrika ) yaşam kalitesi o kadar artmıştır ki Japon bilginleri patatesin, suçlar, fakirlik gibi belli başlı sosyal sorunların çözümü niteliğinde olacağına bile inanmışlardır.
Artan patates tarımıyla beraber gelen yaşam kalitesindeki yükselme ekonomik gelişmeleri olağan kılmıştır.
1700 yılında sonra gerçekleşen kentleşme oranındaki artışın %47’si patatesin etkisi olarak yorumlanıyor.
Günümüzde, gelişmemiş ülkelerin patates gibi tarım ürünlerinin kullanıldığı takdirde ekonomik kalkınmasına ve halkının refah seviyesi ile yaşam kalitesinin artırılmasına azımsanmayacak ölçüde etkisi olacağı söylenebilir.
Bazı bitkilerin Dünya tarihini hiç ummadığımız yönlerde değiştirebildiklerinin en güzel örneği patatestir.
Dilay Kalınoğlu
3 AĞUSTOS 2020
BALIKESİR HABERCİ GAZETESİ
KAYNAK: https://www.habercigazetesi.net/modern-dunyanin-temeli-patates/